Bu kabristana, tekke ve zaviyeler kapanmadan önce, semahanedeki bir geçitten geçilirdi ve üstü kapalıydı. Tarihi ve kültürel değerlere duyarsız yapılan restorasyonlarla, geçit bir pencereye dönüştürülmüş ve bu türbeler semahanenin dışında bırakılmıştır.
Kabristandaki birinci mezar, Hasan Hüsni Dede’nin babası hayr ve hasenat sahibi, Çürükoğlu Hacı Hafız Hüseyin Efendi’nin kabridir.
İkinci mezar, Eskişehir Mevlevi ve Kâdiri Şeyhi Dersiâm ve Mesnevihan Hacı Hasan Hüsni Dede’nin kabridir. Hasan Hüsni Dede Efendi, Eskişehir’de tanınan bir aile olan Duru Ailesi’nin büyük babalarıdır [d.1830-ö.1908]. Bu iki mezarın ortasına dikilen orijinal mezar taşı Çürükoğlu Hacı Hafız Hüseyin Efendiye aittir. Mezar taşında şöye yazar:
Hüvelbâki; Eskişehir hanigâh-ı Mevlevi şeyhi; Hasan Hüsni'nin pederi sahibü'l hayrat:; ve'l hasenat mâfirun leh. El-hac hafız; Hüseyin bin Hasan rahimehümullahi; Teâlâ rahmeten vâsıaten. Lillahi'l-fatiha; Sene 18 Şaban 1282 (06 Ocak 1866)
Son mezar ise, Hasan Hüsni Dede’nin küçük oğlu ve Eskişehir Mevlevihanesi son postnişini Bahaeddin Dede' Efendiye ait olan kabirdir.
Mevlevi mezar taşlarında sikkeden sonra kitâbe içerisinde “Hu” veya “Yâ Hu” ifadeleri, mezar taşı sahibinin Mevlevi olduğunu gösterir. Kitabelerde ayrıca, Tarîkat-ı Mevlevîyyeden, Sülâle-i Hazret-i Mevlâna, Tarîkat-ı Aliyye veya Mevlevîyyeden gibi ifadeler, vefat edenin Mevlevi olduğunun ifadesidir. Yine kitabelerde geçen Çelebi, Dede, Şeyh, Hücre-nişin, Mesnevihan, Pazarcı Derviş ve Türbedar gibi sıfatlar da, Hakka yürüyenin görevini belirtir.
Eskişehir Mevlevihanesi hamuşanında meftun Mevlevihanede hizmet etmiş büyüklerimizden başka, Odunpazarı Bademlik'te bulunan Eskişehir Odunpazarı Kabristanında mezar taşlarındaki Mevlevi sikkelerinden ve yazılarından, mevlevi şeyhi veya mevlevi oldukları anlaşılan büyüklerimize ait mezarlardan 18 tanesi tespit edilerek, Eskişehir Mevlevihanesi kitabımızda yer verilmiştir. Hüvelbâki! Huuuu!
Fotoğraf: Eskişehir Mevlevihanesi post-nişinlerinden Hasan Hüsni Dede ve babasının kabirleri. Eskişehir Mevlevihanesi Hamuşanı, Kurşunlu Külliyesi, Odunpazarı, Eskişehir